INTEGRACJA GRUPY
Wstęp teoretyczny
Stopień zintegrowania studentów/ek, ich wzajemne relacje między sobą, a także z nauczycielem/ką nie są bez znaczenia dla procesu uczenia się. W grupie, której uczestnicy dobrze się znają, gdzie panuje przyjazna atmosfera wszystkim (zarówno uczestnikom zajęć, jak i prowadzącemu) pracuje się lepiej. Jak dowodzą badania, aż 75% „nieoficjalnych” rozmów studentów/ek podczas zajęć dotyczy ich tematu i bezpośrednio przekłada się na lepsze zrozumienie poznawanego materiału. Dlatego warto poświęcić trochę czasu na zbudowanie lub wzmocnienie relacji pomiędzy członkami grupy. Nabiera to szczególnego znaczenia w przypadku nauki realizowanej wyłącznie w formule online, kiedy interakcje między studentami/kami są często ograniczone, wymagają użycia innych kanałów i studenci/tki mogą potrzebować zachęty do ich podjęcia.
Momentem szczególnie istotnym dla integracji grupy jest POCZĄTEK KURSU/SEMESTRU. Warto przeprowadzić wtedy w nowych grupach ćwiczenia pozwalające studentom/kom poznać się między sobą, a w grupach, które pracowały ze sobą wcześniej, wzmocnić nawyki współpracy i wymiany myśli. Warto zadbać przy tej okazji także o ustalenie zasad kooperacji i organizacji zajęć tak, aby wszyscy ich uczestnicy czuli się w grupie bezpiecznie i komfortowo.
Ćwiczenie I: POZNAJMY SIĘ (wariant 1)
Padlet
Na pierwszych zajęciach
Online
Synchronicznie
Przedstawienie się uczestników zajęć, budowanie relacji między nimi, zwrócenie uwagi na znaczenie komunikacji niewerbalnej i ilość możliwych przekazywanych w ten sposób informacji
KROK I
Każdy student/ka w grupie wykonuje selfie, na którym za pomocą mimiki, gestów dłoni i/lub postawy ciała przekazuje informację o tym, co lubi robić najbardziej.
KROK II
Zdjęcia umieszczane są na Padlecie (wybieramy widok „ściana”), każde powinno być opisane imieniem (w razie potrzeby imieniem i nazwiskiem) studenta/ki. Wszyscy pracują w tym samym czasie i kolejne fotografie pojawiają się równocześnie.
KROK III
Każdy student/ka jest proszony o zinterpretowanie zdjęcia koleżanki/kolegi z grupy. W razie wątpliwości może zadawać autorce/autorowi zdjęcia pytania, ale tylko takie, na które można odpowiedzieć tak/nie. Na koniec autor zdjęcia ocenia trafność interpretacji.
- Studenci/tki mają możliwość przekazania podstawowych informacji o swoich zainteresowaniach, co jest istotne dla nauczyciela/ki, bo daje wiedzę o potencjale, który być może da się wykorzystać podczas zajęć (np. jeśli ktoś uwielbia rysować i jest w tym dobry, możemy go poprosić o przygotowanie komiksu w ramach podsumowania jednego z opracowywanych tematów)
- Studenci/tki mają możliwość porozmawiania z kolegami w grupie, uczą się nawzajem swoich imion, co jest bardzo ważne w przypadku grup, których członkowie nie znają się nawzajem
- Wyrabiamy nawyk pracy grupowej, wspólnego rozwiązywania zadań
- Ćwiczenie pozwala pokazać, ile informacji może być przekazywanych za pomocą niewerbalnych kanałów komunikacji; być może skłoni to studentów/ki do częstszego włączania kamer
– Nie wszyscy czują się dobrze, robiąc sobie zdjęcia (szczególnie kiedy „robią miny” i szczególnie w grupie, która się nie zna).
+ Studentom/kom, którzy/re zdecydowanie nie chcą zrobić sobie zdjęcia, można zaproponować rozwiązanie alternatywne np. zdjęcie swojego ulubionego przedmiotu, zdjęcie ze swoim ulubionym słowem. W grupie na pewno znajdą się osoby, które wykonają selfie z radością, więc aspekt komunikacji niewerbalnej zostanie wydobyty; studentom/kom, którzy/re nie czują się dobrze przed kamerą, należy natomiast zaproponować inną opcję.
Ćwiczenie II: POZNAJMY SIĘ (wariant 2)
Padlet
Po pierwszych zajęciach
Blended
Asynchronicznie
Wzmacnianie relacji między studentami/kami w grupie, możliwość przekazania dodatkowych informacji na temat ich zainteresowań, potencjalnych silnych stron.
KROK I
Po pierwszych kontaktowych zajęciach w nowej grupie prowadzący prosi, żeby każdy ze studentów/ek uzupełnił/a wpis na Padlecie (wybieramy widok „ściana”), wprowadzając następujące informacje:
- imię (ewentualnie imię i nazwisko)
- moja supermoc…
- jestem najlepszy/a w…
KROK II
Na kolejnych zajęciach kontaktowych sprawdzamy wspólnie efekty – prowadzący i studenci/ki mogą zadawać pytania do wpisów, które wzbudziły ich zainteresowanie
KROK III
Dobierając na tych samych lub kolejnych zajęciach studentów/ki w pary czy mniejsze grupy, można wykorzystać informacje z tego ćwiczenia i dopasować osoby tak, aby (w zależności od potrzeb) miały uzupełniające się lub analogiczne zainteresowania.
- Studenci/tki mają możliwość przekazania podstawowych informacji o swoich zainteresowaniach, co jest istotne dla nauczyciela/ki, bo daje wiedzę o potencjale, który być może da się wykorzystać podczas zajęć (np. jeśli ktoś uwielbia rysować i jest w tym dobry, możemy go poprosić o przygotowanie komiksu w ramach podsumowania jednego z opracowywanych tematów)
- Studenci/tki dowiadują się więcej o koleżankach i kolegach z grupy
- Budujemy poczucie, że grupa funkcjonuje nie tylko w trakcie zajęć raz w tygodniu i współpraca między jej członkami może i powinna mieć miejsce także pomiędzy regularnymi spotkaniami
– Sztampowe, mało kreatywne, mało mówiące o uczestnikach zajęć odpowiedzi.
+ Można próbować sobie z tym radzić, modyfikując pytania tak, aby były jak najbardziej związane z przedmiotem zajęć np. na zajęciach z historii literatury oświecenia można zaproponować następujący zestaw:
- Według mnie oświecenie…
- Z listy lektur wyrzuciłbym…
- Najlepiej się uczę literatury, kiedy…
Ćwiczenie III: KONTRAKT GRUPOWY
Mentimeter
Na pierwszych zajęciach
Online, blended, kontaktowo
Synchronicznie
Ustalenie zasad współpracy w sposób odpowiadający potrzebom wszystkich uczestników zajęć.
KROK I
Zachęcamy studentów/ki do swobodnego wypowiedzenia się na temat ich obserwacji i doświadczeń dotyczących skutecznej i efektywnej współpracy w ramach zajęć. W razie potrzeby podpowiadamy istotne kwestie np. w przypadku pracy online pytamy o włączanie kamer, używanie ikony podniesionej ręki itp., w przypadku zajęć kontaktowych czy blended o preferowane formy kontaktu i możliwości współpracy pomiędzy zajęciami itp. Bardzo ważne są tutaj naprowadzające pytania nauczyciela/ki, studenci/ki często nie mają takiej „metalekcyjnej” świadomości
KROK II
W celu wyciągnięcia wniosków z zaprezentowanych stanowisk prosimy, aby każdy student/ka sformułował/a jego zdaniem najważniejsze zasady, które powinny regulować współpracę w grupie. Odpowiedzi studentów/ek zbieramy za pomocą aplikacji Mentimeter i wyświetlamy grupie
KROK III
Omawiamy wyniki i na ich podstawie prowadzący/a sporządza kontrakt, który po zaakceptowaniu przez studentów/ki znajduje się w ustalonym miejscu, dostępnym dla wszystkich członków grupy w dowolnym momencie (np. w Plikach zespołu, jeśli korzystamy z MS Teams).
- Ustalenie szczegółowych zasad współpracy ułatwia i reguluje przebieg zajęć; jeśli np. studenci/ki wiedzą, że chęć zabrania głosu zawsze sygnalizuje się za pomocą ikony „podnieś rękę”, wiedzą, że nie zachodzi obawa przerwania wypowiedzi kogoś innego, co może ich zachęcać do aktywnego uczestnictwa
- Wszyscy członkowie grupy mają wpływ na organizację pracy; poczucie sprawczości, współodpowiedzialności za kształt zajęć działa motywująco
- Możemy dopasować zasady pracy (np. formy utrwalania materiału z zajęć, zasady rozliczania pracy grupowej itp.) do oczekiwań konkretnej grupy studentów/ek
– Oczekiwania poszczególnych studentów/ek mogą się wzajemnie wykluczać.
+ Jeśli to możliwe zaproponujmy kilka równoległych rozwiązań tej samej kwestii, tak aby zaspokoić potrzeby wszystkich uczestników zajęć (np. kamery mogą być włączone lub wyłączone, na pytanie można odpowiadać korzystając z mikrofonu lub czatu itp.)
Jeśli pełen pluralizm jest niemożliwy, konieczne będzie wynegocjowanie takiego składu lub takiego ujęcia zaproponowanych reguł, aby były one akceptowalne dla wszystkich (studenci/tki mają możliwość uargumentowania swojego stanowiska, przekonania kolegów, również prowadzący/a może wytłumaczyć wartość i znaczenie zasad, które mogą być dla studentów/ek niezrozumiałe lub nieczytelne).
Ćwiczenie IV: TEMATY ZAJĘĆ (wariant 1)
Dowolny komunikator internetowy (Skype, Google Meet itp.)
Fakultatywnie: narzędzie wspomagające do łączenia w pary uczestników zajęć https://pairs.austincodingacademy.com/
Po pierwszych zajęciach
Online, blended, kontaktowa
Asynchronicznie
Wzmacnianie relacji między uczestnikami zajęć, budowanie poczucia sprawczości (wpływ na treści omawiane na zajęciach).
Do zastosowania tylko w ramach przedmiotów, w których taka swoboda doboru treści jest możliwa; zalecana dla małych grup (8 osób).
KROK I
Prowadzący/a przygotowuje listę 10 możliwych tematów zajęć w ramach prowadzonego przez siebie przedmiotu (w przypadku zajęć z historii literatury może to być 10 lektur).
KROK II
Prowadzący/a dzieli studentów/ki na pary i wyznacza termin, do którego każda z par ma nawiązać kontakt i wspólnie wybrać 7 tematów/lektur do omówienia na zajęciach.
KROK III
Następnie każda para komunikuje się z drugą parą (schemat doboru par przesyła prowadzący/a), aby w grupie czteroosobowej wybrać 5 tematów/lektur do omówienia na zajęciach.
KROK IV
Na kolejnych zajęciach przygotowane przez obie czwórki listy tematów/lektur są porównywane i zapada ostateczna decyzja o włączeniu 5 wspólnie wynegocjowanych tematów/lektur do programu zajęć
UWAGA
Ćwiczenie zakłada pozostawienie 5 tematów do wyboru studentom/kom, przy założeniu, że standardowa liczba zajęć w semestrze to 15, a zatem 10 pozostaje do wypełnienia treściami uznanymi przez prowadzącego/prowadzącą za obowiązkowe. Jeśli w ramach danego przedmiotu istnieje większa możliwość swobody w doborze tematów, liczby te można modyfikować.
- Studenci/tki poznają lepiej kolegów w grupie, ich zainteresowania i preferencje, ćwiczą współpracę i wspólne rozwiązywanie problemów
- Studenci/tki zyskują poczucie wpływu na treść zajęć, co wzmacnia motywację do nauki
- Prowadzący/a zyskuje zainteresowanie studentów/ek; ponieważ zainteresowania studentów/ek się różnią, im większa pula tematów „do wyboru”, tym większa szansa na to, że wszyscy studenci/ki znajdą na zajęciach treści ważne i inspirujące
– Ćwiczenie takie może pochłaniać sporo czasu, bo w skrajnym przypadku listy przygotowane przez każdą z czwórek mogą się zasadniczo różnić i uzgodnienie wspólnej listy może się okazać trudne i długotrwałe.
+ W takim przypadku można poprosić studentów/ki o spotkanie się ponownie po zajęciach, tym razem w pełnym składzie, żeby ustalić ostateczną listę tematów/lektur (będzie to dodatkowe ćwiczenie integrujące grupę); przy założeniu, że tematy wybrane przez studentów/ki stanowią 1/3 całego kursu, takie opóźnienie w ustaleniu ich ostatecznej listy nie zdezorganizuje pracy
Ćwiczenie V: TEMATY ZAJĘĆ (wariant 2)
Dowolny komunikator internetowy (Skype, Google Meet itp.) + Google Drive, aby udostępniać teksty, artykuły, materiały video)
Po pierwszych zajęciach
Online, blended, kontaktowa
Asynchronicznie
Wzmacnianie relacji między uczestnikami zajęć, budowanie poczucia sprawczości (wpływ na treści omawiane na zajęciach); możliwość stworzenia wspólnej bibliografii lub filmografii do wykorzystania na zajęciach.
Do zastosowania tylko w ramach przedmiotów, w których taka swoboda doboru treści jest możliwa; zalecana dla małych grup (8 osób)
KROK I
Zgromadzenie dodatkowych materiałów i pomocy dydaktycznych związanych z tematem kursu w postaci książek, materiałów video, muzycznych, komiksów itp.
KROK II
Każda para wybiera 4 materiały do wykorzystania i omówienia na zajęciach
KROK III
Następnie każda para komunikuje się z drugą parą (schemat doboru par przesyła prowadzący/a), aby w grupie czteroosobowej wybrać 5 materiałów do wykorzystania na zajęciach (z uwzględnieniem różnych mediów)
KROK IV
Każda grupa czteroosobowa przygotowuje poster, na którym przedstawia swój wybór wraz z argumentacją
- Studenci/tki poznają lepiej kolegów w grupie, ich zainteresowania i preferencje, ćwiczą współpracę i wspólne rozwiązywanie problemów
- Studenci/tki zyskują poczucie wpływu na treść zajęć, co wzmacnia motywację do nauki
- Studenci/tki wzbogacają wiedzę na temat różnego rodzaju materiałów dodatkowych, które mogą być pomocne w opanowaniu materiału przewidzianego w ramach danego kursu, wspólnie tworzą bazę zróżnicowanych pomocy dostosowanych do różnych potrzeb edukacyjnych każdego z nich
– Ćwiczenie takie może być trudne dla studentów/ek I roku, których nie mają jeszcze doświadczenia w wyszukiwaniu materiałów, gromadzeniu bibliografii itp.
+ W niektórych przypadkach możliwe będzie wskazanie studentom/kom kilku miejsc wyszukiwania ciekawych materiałów (np. play lista The Law School czy Division of Humanities).
Ćwiczenie VI: CHALK TALKS
Dowolne narzędzie oferujące dokumenty współdzielone (np. MS Teams, Google Doc)
Na pierwszych zajęciach
Online
Synchronicznie
Budowanie relacji między uczestnikami zajęć, stworzenie przestrzeni do swobodnego wyrażenia swoich oczekiwań względem przedmiotu
Ćwiczenie to bardzo łatwo można przenieść na zajęcia kontaktowe, zastępując dokument współdzielony arkuszem papieru
KROK I
Prowadzący/a zajęcia przygotowuje dokument – wydziela sekcje i wpisuje w każdej sekcji pytanie dotyczące jednego z aspektów zajęć lub uczenia się (np. Co Pani/Pan lubi w pracy zdalnej? Co pomaga Pani/Panu w zapamiętaniu materiału omawianego na zajęciach?)
KROK II
Studenci/tki dostają czas na udzielenie odpowiedzi (każdy wypełnia każdą sekcję dokumentu).
KROK III
Prowadzący/a wspólnie z grupą omawia uzyskane wyniki. Na tej podstawie przygotowuje kontrakt grupowy, uwzględniający najefektywniejsze w tej grupie metody współpracy.
- Wszyscy członkowie grupy mają wpływ na organizację pracy; poczucie sprawczości, współodpowiedzialności za kształt zajęć działa motywująco
- Ćwiczenie typu „Chalk talks” daje możliwość wypowiedzenia swoich oczekiwań także osobom nieśmiałym, które lepiej się czują, wyrażając swoje zdanie na piśmie, niż wypowiadając je na forum (szczególnie nieznanej sobie) grupy.
– W dyskusji wokół stworzonego wspólnie dokumentu studenci/tki, którzy/re unikają zabierania głosu, mogą nie uczestniczyć, więc ich stanowiska mogą zostać zdominowane przez osoby chętnie uczestniczące w dyskusjach;
+ Widząc sformułowane na piśmie propozycje, których nikt nie podnosi w dyskusji lub widząc, że w dyskusję angażuje się niewiele osób, prowadzący/a może poprosić o doprecyzowanie (znów pisemnie) ewentualnych spornych kwestii, a w przypadku reguł wzajemnie się wykluczających zaproponować anonimowe głosowanie nad każdą z nich (np. za pomocą aplikacji Mentimeter).
Jeśli to możliwe zaproponujmy kilka równoległych rozwiązań tej samej kwestii, tak aby zaspokoić potrzeby wszystkich uczestników zajęć (np. kamery mogą być włączone lub wyłączone, na pytanie można odpowiadać korzystając z mikrofonu lub czatu itp.).
Ćwiczenie VII: ZAJĘCIA DODATKOWE
Google Meet, MS Teams, Zoom
W trakcie całego semestru
Online, blended, kontaktowa
Synchronicznie
Budowanie relacji między uczestnikami zajęć, stworzenie przestrzeni do swobodnego wyrażenia myśli, wspólnego pogłębiania zagadnień poznawanych podczas zajęć.
Ćwiczenie lepiej się sprawdza w małych grupach
KROK I
Prowadzący/a wyznacza dodatkowe spotkanie, poza godzinami przewidzianymi w ramach kursu i proponuje studentom/kom do przedyskutowania tematy prezentowane podczas zajęć.
KROK II
Studenci/tki mogą zgłaszać propozycje zagadnień (szczególnie interesujących, trudnych, kontrowersyjnych) do omówienia podczas dodatkowych spotkań online
KROK III
Podczas spotkania prowadzący/a moderuje dyskusję, służy też wiedzą ekspercką, kiedy jest ona potrzebna.
- Studenci/tki i prowadzący/a mogą lepiej poznać się nawzajem
- Studenci/tki, którzy/re są introwertykami/introwertyczkami, słuchając poznają lepiej swoich kolegów z grupy, ich sposób myślenia i argumentowania
- Studenci/tki mogą pogłębić wiedzę na temat interesujących ich zagadnień
– Takie zajęcia są czasochłonne, zarówno dla prowadzącego, jak i studentów/ek są dodatkowym obciążeniem czasowym.
+ Częstotliwość i długość spotkań dostosowuje się do możliwości prowadzącego/ej i studentów/ek; warto zaproponować regularny rytm, ale nie musi to być rytm tygodniowy czy dwutygodniowy. Tego typu zajęcia mogą się odbywać w ramach wybranych dyżurów konsultacyjnych.
