PRZEDMIOT
Polska literatura najnowsza
TEMAT ZAJĘĆ
(Bez)sensy istnienia w “Opowiadaniach bizarnych” Olgi Tokarczuk
CZAS TRWANIA ZAJĘĆ
1,5 h
TRYB
Online, synchronicznie
- poruszenie wyobraźni młodzieży oraz nauka obiektywnej oceny i sztuki dyskusji;
- kształtowanie umiejętności czytania ze zrozumieniem;
- praktyka zasad skutecznego porozumiewania się;
- samodzielne konstruowanie wypowiedzi ustnej, które mają na celu rozwiązanie postawionego problemu;
- pokazanie Olgi Tokarczuk jako pisarki posiadającej niezwykłe umiejętności kreacjonistyczne, dzięki którym jej utwory oparte są na snuciu intrygujących opowieści połączonych z psychologiczną „podbudówką”;
- zwrócenie uwagi na wykorzystywanie egzystencjalno-filozoficznej problematyki zespolonej z pociągającym żywiołem fabularnym;
- pokazanie, jak Tokarczuk, biorąc na celownik sprawy uniwersalne, nie pozbawia swoich opowieści nacechowania indywidualnego;
- pokazanie, jak ważny dla Tokarczuk jest sam gest opowiadania;
- przeanalizowanie i zinterpretowanie “Opowiadań bizarnych”;
- pokazanie proekologicznego wydźwięku utworów, różnorodności ludzkich lęków, które odsłaniają też to, co głęboko ukryte w naszej podświadomości, dualistycznego ujmowania rzeczywistości, dziw(acz)ności świata, przekraczania granic (tych, które sytuują się między życiem i śmiercią, a które wiążą się ze starością, tych, które rozdzielają to, co ludzkie od tego, co zwierzęce czy też tych, które łączą się z wchodzeniem w relacje z nowymi technologiami lub religijnością);
- pokazanie, że w zdarzeniach powszechnych można wykorzystać potencjał ekscentryczności i wyrzucić odbiorców poza ich przyzwyczajenia, testując granice ich wrażliwości i lekturowej wytrzymałości
- rozumie związki i zależności między różnymi literaturami, kulturami i kodami komunikacyjnymi;
- ma podstawową wiedzę o głównych kierunkach rozwoju i najważniejszych nowych osiągnięciach w zakresie historii literatury polskiej oraz teorii literatury;
- zna i rozumie specyfikę najważniejszych metod analizy i interpretacji tekstów literackich,
- potrafi przedstawić spójną interpretację tekstu literackiego według założeń wybranej metody (szkoły) literaturoznawczej oraz z wykorzystaniem kontekstów kulturowych;
- potrafi zinterpretować teksty krytycznoliterackie, literaturoznawcze;
- w analizowanym tekście literackim umie rozpoznać i opisać elementy historycznej konwencji, stylu lub prądu;
- potrafi przeprowadzić analizę poetyki oraz analizę stylistyczną tekstu literackiego na wszystkich poziomach jego organizacji strukturalnej;
- posiada umiejętność merytorycznego argumentowania i wyprowadzania wniosków badawczych;
- potrafi prowadzić merytoryczny dialog z innymi uczestnikami rozmowy
Coogle, Mentimeter, Padlet, dowolna platforma edukacji zdalnej dająca możliwość interakcji (np. MS Teams)
Grupę studentek I studentów można podzielić na mniejsze podgrupy, które będą koncentrowały się na wybranych – uporządkowanych tematycznie – opowiadaniach. Jedna podgrupa skupi się na problemie radzenia sobie ze starością i śmiercią, druga na granicy pomiędzy tym, co ludzkie a tym, co zwierzęce, trzecia na wchodzeniu w relacje z nowymi technologiami, czwarta na kwestiach obracających się wokół religijności.
Zainspirowanie studentów do rozwijania zainteresowań czytelniczych; doskonalenie umiejętności analizy i interpretacji utworu literackiego. Zajęcia poświęcone zostaną analizie i interpretacji “Opowiadań bizarnych” Olgi Tokarczuk, które posłużą omówieniu najważniejszych tendencji znamiennych dla pisarstwa kobiecego, a także szeroko rozumianej problematyki przekraczania różnego rodzaju granic. Zajęcia mają zwrócić uwagę przede wszystkim na nieuprzywilejowaną pozycję człowieka w ekosystemie, a zatem na proekologiczne tony oraz na zagrożenia płynące z naszej własnej podświadomości, nowych technologii czy postsekularyzmu.
Antropocentryzm, posthumanizm, tożsamość, metamorfoza, granica, ekokrytyka, ekologia, postsekularyzm, klonowanie
KROK I
Nauczyciel(ka) zachęca studentki i studentów do wzięcia udziału w ramach tzw. rozgrzewki w ćwiczeniu pn. “Opowiadanie historii” (ćwiczenie opisane w zestawie Rozgrzewka, ćwiczenie nr 3). Nauczyciel(ka) podaje trzy propozycje tematu krótkiej historii, która zostanie wspólnie stworzona. Mogą to być np.: 1. Cyborgi są wśród nas; 2. Moja najdziwniejsza przygoda; 3. “Książka jest troche, jak człowiek”. Ćwiczenie ma na celu ożywienie, zaangażowanie i pobudzenie kreatywności studentek i studentów. Po wspólnym wybraniu tematu nauczyciel(ka) rozpoczyna snucie historii. Kolejna osoba podaje następne zdanie. Ćwiczenie jest kontynuowane dopóki nie powstanie krótka historia lub każdy z uczestników nie wypowie przynajmniej dwóch-trzech zdań. Zadanie ma rozluźnić studentki i studentów oraz pokazać, że właściwie każdy może, z różnymi efektami, tworzyć. Zadanie jest też wstępem do pokazania strategii twórczej Olgi Tokarczuk, która punktem wyjścia swoich narracji czyni zazwyczaj zdarzenia powszechne, w których doszukuje się niezwykłości.
KROK II
Nauczyciel(ka) wprowadza studentów w najistotniejsze aspekty twórczości Olgi Tokarczuk oraz w fakty z jej biografii. Akcentuje m.in. otrzymanie przez pisarkę Nagrody Nobla. Można skorzystać z przygotowanej w PowerPoncie prezentacji lub w prezentacji przygotowanej na Padlecie. Podczas przygotowywania prezentacji można skorzystać z filmu biograficznego pt. „Podróże Olgi T.” (1996, reż. Ewa Pytka) lub z tekstu Pawła Kozioła: “Olga Tokarczuk”. https://culture.pl/pl/tworca/olga-tokarczuk [dostęp: 30.03.2022]. Zaleca się jednak wyświetlenie krótkiego filmu pt. “Olga Tokarczuk laureatką literackiej Nagrody Nobla”, nagranego przez prof. Przemysława Czaplińskiego w syntetyczny sposób podsumowującego dotychczasowe pisarstwo Olgi Tokarczuk: https://youtu.be/82iMZmB0vSo
KROK III
Nauczyciel(ka) zachęca do dyskusji nad obejrzanym filmem, zadając pytania pomocnicze:
- W czym tkwi fenomen twórczości Olgi Tokarczuk?
- Jakie są kręgi zainteresowań tematycznych Olgi Tokarczuk?
- Co znaczy, że Olga Tokarczuk jest “obywatelką świata”?
Studentki i studenci odpowiadają, ćwicząc umiejętność konstruowania wypowiedzi, wyciągania wniosków, argumentowania.
KROK IV
Nauczyciel(ka) wyjaśnienia genezę i znaczenia tytułu opowiadań, przywołując słowa Tokarczuk: „Wybrałam dla nich ramę tytułową, czyli słowo »bizarne«, ponieważ myślę, że ich wspólnym mianownikiem jest penetrowanie obrzeży naszego doświadczenia i mierzenie się z nowymi tematami, które pojawiają się w polu naszych zainteresowań, lęków, niepokojów. Kwestia klonowania, ciała, samotności człowieka, niemożności pojęcia świata, ról społecznych i naszej pozycji w tych rolach. Na ile jesteśmy konstruowani przez zewnętrzne oczekiwania, a na ile sami mamy jakąś siłę sprawczą?” (Olga Tokarczuk: ja już jestem takim trochę robotem, 2018, Z Olgą Tokarczuk rozmawia Emilia Padoł. https://kultura.onet.pl/wywiady-i-artykuly/olga-tokarczuk-ja-juz-jestem-takim-troche-robotem-wywiad/6zknwet [dostęp: 29.07.2021].); a także konstatację jednego z recenzentów: “W języku angielskim i francuskim słowa tego używa się na trudno uchwytną dziwaczność, nietypowość danej rzeczy bądź sytuacji. Trudno jednak o bezpośrednią definicję, dlatego najlepiej sięgnąć po metaforę – w tym przypadku przestrzenną. Bizarność to kondycja, w którą popada rzeczywistość w miejscach granicznych i stanach przejściowych, gdzie słabną oddziaływania rozmaitych, często przeciwstawnych sił” (M. Sowiński, 2018, Olgi Tokarczuk dziwniejsze opowieści. https://krytykapolityczna.pl/kultura/czytaj-dalej/olga-tokarczuk-opowiadania-bizarne-recenzja/ [dostęp: 28.07.2021]). Nauczyciel(ka) pyta, o jakich miejscach granicznych i stanach przejściowych może być mowa?
KROK V
Nauczyciel(ka) za pomocą “Mapy myśli” (ćwiczenie nr 2 opisane w “Ćwiczenia utrwalające”) przeprowadzonej za pośrednictwem Coogle prosi, by studentki i studenci na podstawie przeczytanych na zajęcia “Opowiadań bizarnych” Olgi Tokarczuk, podzielili się spostrzeżeniami po lekturze, wspólnie przygotowując listę poruszanych przez pisarkę tematów, wśród których znaleźć się mogą: proekologia, różnorodność ludzkich lęków, które odsłaniają też to, co głęboko ukryte w naszej podświadomości, dualistyczne ujmowanie rzeczywistości, dziw(acz)ność świata, przekraczanie granic (tych, które sytuują się między życiem i śmiercią, a które wiążą się ze starością, tych, które rozdzielają to, co ludzkie od tego, co zwierzęce czy też tych, które łączą się z wchodzeniem w relacje z nowymi technologiami lub religijnością).. W razie potrzeby nauczyciel(ka) sugeruje wprowadzanie stosownych korekt lub uzupełnień.
KROK VI
Nauczyciel(ka) aranżuje dyskusję na temat przekraczania granic, a także nieuprzywilejowanej pozycji człowieka w ekosystemie oraz zagrożeń płynących z naszej własnej podświadomości, nowych technologii czy postsekularyzmu. Pyta o to m.in., jakie korzyści mogą przyjść wraz z postępem technologicznym?, czemu w naszym życiu służy religia?, jak radzimy sobie z lękami?, przy okazji wprowadzając pojęcia takie, jak: antropocentryzm, posthumanizm, tożsamość, metamorfoza, granica, ekokrytyka, ekologia, postsekularyzm, klonowanie.
KROK VII
Na zakończenie zajęć nauczyciel(ka) proponuje ćwiczenie pn. “Czy mają państwo jakieś pytania / any questions?” (ćwiczenie nr 3 w “Nawiązanie do wcześniej zdobytej wiedzy”). Nauczyciel(ka) prosi studentki i studentów o zadawanie pytań do omówionego tematu. Studentki i studenci piszą pytania (używając narzędzia Mentimeter), które są wyświetlane. Prowadzący może zdecydować, czy pytania są wyświetlane sekwencyjnie czy zebrane w jedną chmurę. Prowadzący może odpowiadać na pytania zadane przez studentów lub może zaangażować studentów w odpowiadanie na pytania.