NARZĘDZIOWNIK W POPANDEMICZNEJ RZECZYWISTOŚCI DYDAKTYCZNEJ

Przymusowe, długotrwałe nauczanie zdalne sprawiło, że nauczyciele akademiccy w stosunkowo krótkim czasie musieli przyswoić sobie podstawowe, a często także zaawansowane metody i narzędzia pracy stosowane w tym nowym środowisku dydaktycznym. Ze względu na złożoność zjawiska, jakim jest dydaktyka w ogóle, w tym także dydaktyka zdalna, wiele kwestii stanowiło i stanowi nadal wyzwanie. Nie milkną dyskusje na temat skuteczności zdalnego weryfikowania zdobytej przez studentów wiedzy, wielu wykładowców skarży się na niewielką aktywność studentów podczas zajęć zdalnych, a w przypadku wykładów zdarza się, że wyrażane są wręcz obawy o ich „realne” (a nie jedynie oznaczone stosownym wyświetlającym się na ekranie awatarem) uczestnictwo w zajęciach tego typu. Wątpliwości te prowadzą często do wykreowania ogólnego wrażenia (rozpowszechnianego, niestety, w różnego rodzaju mediach), że nauczanie zdalne jest gorszą formą kształcenia, że z konieczności musi być mniej efektywne niż tradycyjne nauczanie stacjonarne. Nie można umniejszać i minimalizować roli indywidualnego, osobistego kontaktu uczniów i nauczyciela, ale zrozumienie i docenienie roli tej relacji nie jest równoznaczne z uznaniem podrzędności nauczania zdalnego jako takiego. Dlatego wszystkie inicjatywy zmierzające do wskazania mocnych stron pracy zdalnej, podpowiadające, jak szukać rozwiązań najważniejszych problemów wydają się ciągle bardzo potrzebne.

Podczas przygotowywania materiałów do naszego Narzędziownika – nieco wbrew nazwie, która powstała w czasach sprzed pandemicznego zwrotu w dydaktyce, kiedy wydawało nam się jeszcze, że najważniejszym problemem hamującym rozwój nauczania zdalnego jest brak znajomości odpowiednich narzędzi – przyświecało nam założenie, że kluczem do skutecznego i satysfakcjonującego uczenia online jest przede wszystkim metodyka. Dlatego w proponowanych materiałach kładziemy nacisk na to, jak pracować zdalnie, jak planować i przygotowywać zajęcia, a nie na szczegółową prezentację poszczególnych platform i aplikacji czy oferowanych przez nie opcji. Naszym celem jest bowiem przede wszystkim promowanie takiego sposobu myślenia o nauczaniu zdalnym, którego istotą jest odpowiedź na pytanie „jak uczyć skutecznie”, a nie tylko „jakich narzędzi używać”?

JAK KORZYSTAĆ Z NARZĘDZIOWNIKA

Dostępne materiały zostały podzielona na trzy sekcje. W sekcji MODUŁY Z ĆWICZENIAMI znaleźć można konkretne propozycje dotyczące poszczególnych elementów planowania kursów w formule zdalnej, a także stałych fragmentów zajęć. Każdy moduł został opracowany według analogicznego schematu: rozpoczyna go krótkie wprowadzenie teoretyczne, uzasadniające wagę zjawiska i przypominające podstawowe związane z nim uwarunkowania, następnie proponowane są konkretne – efektywne i atrakcyjne dla studentów – ćwiczenia. Każdy opis ćwiczeń zawiera szczegółowe informacje na temat wykorzystywanych narzędzi, optymalnego umiejscowienia danego ćwiczenia w obrębie pojedynczych zajęć lub/i całego kursu (jeśli jest to zasadne), informacje na temat zakładanych celów, korzyści z zastosowania proponowanych rozwiązań, a także potencjalnego ryzyka, które może się pojawić i proponowanych sposobów przeciwdziałania mu. Wszystkie proponowane rozwiązania zostały przetestowane przez wykładowców i studentów uczelni uczestniczących w projekcie – informacje dotyczące korzyści i potencjalnego ryzyka są efektem tych testów. Zasadniczą część każdego modułu stanowi scenariusz poszczególnych ćwiczeń, rozpisanych krok po kroku tak, aby były one gotowe do użycia przez każdego zainteresowanego nauczyciela. Wszystkie proponowane rozwiązania są przeznaczone do użytku w czasie zajęć online w trybie synchronicznym lub asynchronicznym, co zaznaczono w sekcji FORMUŁA, wskazując tam jednocześnie, że wiele z nich może być zastosowanych również na zajęciach kontaktowych pod warunkiem, że studenci wyposażeni są w odpowiedni sprzęt (często wystarczy telefon komórkowy) z dostępem do Internetu. Wiele spośród proponowanych ćwiczeń świetnie się też sprawdzi przy planowaniu kursów w formule mieszanej (blended teaching). Z zaproponowanych modułów można korzystać na różne sposoby: można je swobodnie łączyć, dzięki czemu da się za ich pomocą przygotować całe zajęcia, lub też można je wykorzystywać pojedynczo, aby wzbogacić czy uatrakcyjnić zajęcia zaprojektowane według własnego pomysłu.

W sekcji SCENARIUSZE znaleźć można propozycje wybranych zajęć na różne tematy z zakresu szeroko rozumianej humanistyki. Scenariusze są kompletne, zawierają szczegółowy plan proponowanych lekcji, a także potrzebne do ich przeprowadzenia materiały dydaktyczne. W każdym scenariuszu wykorzystane zostały wybrane ćwiczenia z sekcji pierwszej (MODYŁY Z ĆWICZENIAMI) w celu lepszego zobrazowania na konkretnych przykładach, w jaki sposób można z proponowanych ćwiczeń korzystać. Scenariusze nadają się do wykorzystania w całości lub jedynie jako inspiracja (mogą dostarczyć pomysłów na pojedyncze ćwiczenia lub wybranych materiałów do zastosowania na zajęciach własnych).

W sekcji GŁOSY O NAUCZANIU ZDALNYM zawarte zostały obserwacje, wskazówki i podpowiedzi dotyczące pracy zdalnej, które pojawiły się podczas przygotowywania i testowania zawartych w Narzędziowniku materiałów. Wykładowcy uczelni uczestniczących w projekcie dzielą się tu swoim doświadczeniem, podpowiadają, na jakie elementy warto zwrócić szczególną uwagę, jak organizować pracę zdalną, aby wykorzystać wszystkie oferowane przez nią możliwości.

Starliśmy się, aby wszystkie materiały miały możliwie syntetyczny charakter, żeby były dobrze oznaczone i zatytułowane tak, aby korzystanie z nich niejako „na wyrywki”, bez konieczności przyswojenia całości w celu wyłonienia kilku interesujących potencjalnego użytkownika treści, było możliwe i stosunkowo łatwe.