PRACA GRUPOWA
Wstęp teoretyczny
Współczesna pedagogika bardzo wysoko ceni pracę grupową. Jest ona bardzo użyteczna, bo uczy zarówno dobrej organizacji pracy, jak i współpracy z osobami o bardzo różnych cechach.
Studenci/tki zazwyczaj cenią sobie metody aktywizujące, które pomagają im zaangażować się w zajęcia, szybciej i lepiej osiągać założone cele. Praca w grupach rozwija też umiejętności komunikacyjne studentów/ek, uczy planować prace, unikać konfliktów, pełnić określone funkcje i obiektywnie oceniać rezultaty. Student/ka staje się pełnoprawnym uczestnikiem procesu nauczania, a nie jedynie jego obserwatorem. Nauczyciel/ka może natomiast obserwować każdego studenta/studentkę i pomagać mu indywidualnie. Członkowie grupy pomagają sobie, stymulują się i motywują nawzajem. Praca w grupach sprzyja rozwojowi osobistemu studentów/ek i pozwala szybciej przyswajać wiedzę.
Praca w grupach poprawia relacje między studentami/kami, buduje atmosferę zaufania i współpracy, pozwala też docenić wagę takich elementów, jak osobiste zaangażowanie czy pozytywna samoocena. Studenci/tki mogą rozwijać kreatywność, umiejętności komunikacyjne i społeczne.
Organizując pracę grupową, należy pamiętać o takim zaprojektowaniu zadań, aby zachęcały do współpracy, skoordynowania wysiłków i zaplanowania indywidualnego wkładu każdego z członków grupy w finalny efekt. Ocena powinna uwzględniać raczej wynik, który osiągnęła cała grupa, a nie jej pojedynczy członkowie. Studenci/tki będą się lepiej uczyć efektywnej współpracy, jeśli będą mieli okazję poddać ten proces refleksji w grupie. Jak dowodzą badania, studenci/tki uczą się lepiej w grupach mieszanych, do których należą osoby różnej płci i o zróżnicowanych zdolnościach. Heterogeniczność grup bywa nawet uważana za warunek podstawowy wszelkiej współpracy.
Proces uczenia się w grupie jest bardziej „realistyczny” niż tradycyjne formy uczenia się: w życiu najczęściej podejmujemy decyzje, komunikując się z członkami różnych małych grup lub współpracownikami zespołów. Te decyzje wynikają z jednej strony z umiejętności osiągania kompromisu, z drugiej z umiejętności dokonania wyboru najcenniejszej opinii sformułowanej przez kogoś w grupie. Pandemia ograniczyła możliwości współpracy w procesie dydaktycznym, tym bardziej nauczyciele/ki powinni być zmotywowani do poszukiwania sposobów, aby zaproponować swoim uczniom efektywne formy współpracy online.
Ćwiczenie I: SESJA DIALOGOWA
Zoom rooms, Teams rooms, etc.
W ciągu całego semestru
Ćwiczenie warto zastosować, kiedy pojawia się skomplikowany problem, który studenci/tki muszą rozwiązać. Zajmuje od 4 do 6 godzin lekcyjnych – zależnie od ilości grup. Im więcej grup, tym więcej czasu potrzeba na wykonanie ćwiczenia, bo każda grupa musi przedstawić wyniki pracy na forum.
Online, blended
Synchroniczna
Wyrobienie umiejętności współpracy w grupie, kiedy istnieje konieczność zastosowania niestandardowych technik w celu rozwiązania problemu.
Proponowana metoda zakłada wykorzystanie narzędzi komunikacyjnych do wykreowania nowych idei. To ćwiczenie uczy studentów/ki identyfikować, formułować i rozumieć problemy, które rodzą się w humanistyce, a także znajdować ich naukowe rozwiązania.
KROK I
Nauczyciel/ka objaśnia proponowaną metodę pracy: razem ze studentami/kami formułuje on/ona problemy wymagające rozwiązania, np. ludzie zazwyczaj oczekują, że sztuka dostarczy im wrażeń estetycznych, ale współczesna sztuka często operuje estetyką brzydoty
KROK II
Studenci/tki są dzieleni na grupy i pracują w osobnych pokojach na platformie Zoom lub Teams
KROK III
Grupy wybierają swoich liderów/liderki. Jeszcze raz – w grupach – studenci/tki formułują i doprecyzowują problem, który mają rozwiązać, np. jak nauczyć się akceptować estetykę brzydoty w sztuce współczesnej i móc ją profesjonalnie ocenić. Lider/ka musi moderować dyskusję i pilnować, żeby prowadziła ona do osiągnięcia głównego celu: poprawnego sformułowania, doprecyzowania problemu. Lider/liderka musi kontrolować cały proces: pilnować czasu potrzebnego na zapisanie (1), przedyskutowanie (2) i przeformułowanie (3) problemu. Lider/ka zapisuje także ostateczną decyzję podjętą przez grupę w toku dyskusji
KROK IV
Każdy/a student/ka pisze własny tekst na temat problemu przedyskutowanego na wcześniejszych etapach tego ćwiczenia, np. Jaką rolę odgrywa estetyka brzydoty w kształtowaniu odbioru dzieła sztuki. Forma tekstu jest całkowicie dowolna. Lider/ka grupy monitoruje proces powstawania tekstów i pilnuje czasu. Nauczyciel/ka dołącza do poszczególnych pokojów, aby odpowiedzieć na pytania, które mogą się pojawić podczas pracy, np. Ile słów powinien mieć esej; czy tekst może mieć formę bajki itp.
KROK V
Studenci/tki w grupach czytają i omawiają swoje teksty
KROK VI
„Przerwa minutowa”: studenci/tki pod przewodnictwem lidera/ki formułują kluczowe idee.
Po odczytaniu wszystkich tekstów zaczyna się dyskusja, która ma doprowadzić do sformułowania rozwiązania, np. społeczeństwo może się nauczyć akceptować brzydotę w sztuce, jeśli w ocenie dzieł sztuki opierać się będzie bardziej na kryteriach społecznych czy psychologicznych niż estetycznych.
Twórcy metody używają terminu „przerwa minutowa”, ponieważ zazwyczaj sformułowanie konkluzji trwa nie dłużej niż minutę
KROK VII
Studenci/tki wracają na kanał ogólny. Liderzy/liderki prezentują pomysły sformułowane przez poszczególne grupy. Wszystkie pomysły stają się przedmiotem dyskusji
- Aktywności kognitywne pozwalają studentom/kom uaktywnić ich osobisty potencjał kreatywny:
- Pisanie – przekonywanie i monolog wewnętrzny
- Czytanie – porównywanie różnych perspektyw
- Dialog – kumulacja kreatywnej energii
- Przerwa minutowa – formułowanie/zapisywanie pomysłów
– Studenci/tki są czasem bardzo skonfundowani/e, jeśli muszą napisać tekst tu i teraz. Mogą też nie do końca rozumieć, jak wykonać ćwiczenie, aby osiągnąć optymalny efekt.
+ Aby zminimalizować to ryzyko, nauczyciel/ka powinien/powinna objaśnić ćwiczenie, jego przebieg i cel, bardzo dokładnie przed przystąpieniem do jego wykonania.
Ćwiczenie II: WYWIAD
Zoom, Teams
W trakcie semestru; w głównej części zajęć
Online, blended, kontaktowo
Synchronicznie z elementem asynchronicznym
Stworzenie atmosfery współpracy pomiędzy studentami/kami i nauczycielem/ką, aby stali się partnerami w procesie dydaktycznym
Wywiady na lekcji wyglądają tak samo jak w życiu: zawierają pytania i odpowiedzi. Formy ich przeprowadzania mogą być różne. Najczęściej używa się następujących:
- Wywiad z nauczycielem/ką dotyczący tematu zajęć (1)
- Wywiad z nauczycielem/ką, który wciela się w konkretną postać (2)
- Studenci/tki przeprowadzają wywiady ze sobą nawzajem, odgrywając różne role (3)
KROK I
Na początku lekcji nauczyciel/ka krótko przedstawia temat lekcji. Specjalnie nie ujawnia go w całości, daje tylko kilka informacji. Może przedstawić temat bardzo zwięźle lub pominąć kilka istotnych informacji, np. mówiąc o jakimś okresie historycznym, może nie wspomnieć o ważnych wydarzeniach czy postaciach. Wszystko zależy od tematu i celu lekcji.
KROK II
Studenci/tki zostają podzieleni na małe grupy. Każda grupa pracuje w osobnym pokoju na MS Teams lub na Zoomie. Nauczyciel/ka prosi każdą grupę o przygotowanie pytań i określa ich ilość oraz charakter (np. 5 pytań szczegółowych, 2 ogólne).
KROK III
Studenci/tki wracają na kanał ogólny ze swoimi pytaniami. Grupy zadają swoje pytania nauczycielowi/ce, eliminując te, które się powtarzają. Jeśli studenci/tki nie zapytają o jakąś ważną kwestię, nauczyciel/ka sam/a będzie się musiał/a upomnieć o to pytanie.
KROK IV
Nauczyciel/ka odpowiada na pytania. Te, na które nie zdąży odpowiedzieć, będą zadaniem domowym dla studentów/ek, którzy/re będą musieli/ały sami/e poszukać na nie odpowiedzi.
KROK V
Podczas kolejnych zajęć studenci/tki prezentują odpowiedzi na pytania, które nie zostały zadane podczas poprzedniej lekcji.
- Studenci/tki zdobywają większą pewność siebie w komunikowaniu się
- Wiedza merytoryczna jest testowana i poszerzana
- Kształtowane są umiejętności pracy w zespole
- Doświadczenia są personalizowane
- Nauczyciel/ka może ocenić, jak studenci/tki przyswajają wiedzę, jaki jest poziom ich umiejętności
– Istnieje niebezpieczeństwo, że studenci/tki nie zrozumieją zadania i metoda nie przyniesie spodziewanych rezultatów
+ Trzeba pamiętać o dostarczeniu studentom/kom jasnych i czytelnych instrukcji.
– Studenci/tki mogą nie zadać pytań, które są kluczowe dla omawianego zagadnienia/tematu.
+ Nauczyciel/ka sam/a musi zadać brakujące pytania i odpowiedzieć na nie.
Ćwiczenie III: NAPISZMY KSIĄŻKĘ
Book Creator, Creative Book Builder, My Story (lub inne narzędzie umożłiwiające tworzenie historii) + Zoom, Teams
W trakcie całego semestru; w głównej części zajęć
Online
Synchronicznie
Pobudzanie kreatywności studentów/ek. Dokumentowanie procesu uczenia się nietradycyjnymi metodami.
Studenci/tki tworzą e-book dotyczący zagadnienia, którego się uczą. Za każdym razem, kiedy pracują wspólnie, przygotowują jedną stronę książki, w ten sposób stopniowo zbliżają się do zamierzonego celu.
KROK I
Nauczyciel/ka wyjaśnia studentom/kom, że ich zadaniem będzie stworzenie e-booka w trakcie trwania semestru. Studenci/tki dzielą się na grupy, każda z nich będzie pracować nad swoją książką.
KROK II
Nauczyciel/ka prezentuje studentom/kom platformy, z których mogą skorzystać, tworząc swoje e-booki i wyjaśnia, jak ich używać. Jeśli istnieje taka konieczność, można wybrać jedną platformę dla wszystkich.
KROK III
Studenci/tki spotykają się w grupach, każda z nich w osobnym wirtualnym pokoju. W drodze dyskusji ustalają, jaka będzie treść ich e-booka (ważne, żeby była związana z treścią zajęć). Decydują także, ile czasu muszą poświęcić na tworzenie książki na każdych zajęciach, kto będzie liderem/liderką grupy itp.
KROK IV
Studenci/tki wracają na kanał główny. Wspólnie ustalają formalny plan przygotowania e-booka. Plan zawiera także harmonogram prac, pokazujący jak praca nad książkami będzie rozłożona w czasie. Studenci/tki wspólnie omawiają plan.
KROK V
W trakcie specjalnie przeznaczonych na to zajęć (mogą to być np. spotkania w 1., 4., 7., 10. i 12. tygodniu semestru) studenci/tki przygotowują swoje e-booki, pracując w grupach w osobnych wirtualnych pokojach. Zadaniem nauczyciela/ki jest odwiedzanie ich, monitorowanie postępów, udzielanie odpowiedzi na pytania.
KROK VI
E-booki są gotowe! Wirtualne targi książki zostają zorganizowane w celu zaprezentowania efektów prac wszystkich grup.
- Studenci/tki mogą doświadczyć innowacyjnych metod dydaktycznych
- Studenci/tki uczą się pracy w grupie, wykorzystują i wymieniają się dobrymi praktykami
– Problemem może być polityka danej szkoły wyższej regulująca kwestie tego, jakie cyfrowe narzędzia są w danej jednostce wykorzystywane, czy i w jakim zakresie mogą to być narzędzia płatne itp.
+ Ten problem trzeba spróbować rozwiązać na poziomie administracyjno-zarządczym.
Ćwiczenie IV: ZYGZAK
Google Classroom, Eduka, Teams, Zoom, Slack, Canvas lub inna platforma, która można zaadaptować do pracy w grupach
Podczas semestru
Online
Synchronicznie
Uczenie się i systematyzowanie dużych partii materiału w sposób efektywny.
Zdarzają się sytuacje, kiedy student/ka musi opanować dużą porcję materiału, a nie przewidziano na to w programie wystarczająco dużo czasu. Nauczyciel/ka może nie mieć wystarczająco dużo czasu, żeby zaprezentować i przeanalizować cały wymagany materiał w trakcie zajęć. W takich razach metoda ZYGZAKA jest bardzo pomocna.
KROK I
Nauczyciel/ka musi podzielić tekst, który ma być przedmiotem zajęć, na kilka mniejszych, wewnętrznie spójnych fragmentów. Ilość fragmentów powinna odpowiadać ilości studentów/ek w każdej z grup. Jeśli tekst podzielony został na 5 fragmentów, oznacza to, że w każdej grupie musi się znajdować 5 osób.
KROK II
Studenci/tki są dzieleni/one na grupy. Każda grupa pracuje w osobnym wirtualnym pokoju. Każda osoba w grupie otrzymuje inny fragment tekstu, pracuje nad nim indywidualnie, przygotowując się do zaprezentowania jego treści na forum grupy. Student/ka może się konsultować z innymi osobami w grupie podczas pracy. Pod koniec ćwiczenia studenci/studentki przechodzą do innych grup.
KROK III
Powstają nowe grupy w taki sposób, że w każdej z nich znajdują się „eksperci” z tego samego tematu (co oznacza, że w każdej nowej grupie znajdują się osoby, które pracowały nad tym samym fragmentem tekstu). Dzieląc się wynikami swojej pracy, członkowie grupy przygotowują prezentację swojego tematu.
KROK IV
Studenci/tki wracają do swoich początkowych grup. Na podstawie przygotowanej uprzednio prezentacji, „eksperci” przedstawiają dany temat pozostałym członkom grupy. Wszyscy członkowie danej grupy (będący „ekspertami” w różnych zakresach) dzielą się informacjami z pozostałymi osobami. Dzięki wspólnej pracy wszystkich „ekspertów” każda grupa może szczegółowo omówić i zrozumieć cały tekst i poruszaną w nim problematykę.
KROK V
Wszystkie grupy wracają na kanał ogólny. Wybrani „eksperci” prezentują poszczególne zagadnienia szczegółowe (fragmenty tekstu) – pozostali „eksperci” z tego samego zakresu uzupełniają, komentują, odpowiadają na pytania.
- Kolektywny charakter pracy sprawia, że zajęcia są ciekawsze, atrakcyjniejsze, a studenci/tki wyrabiają w sobie bardziej świadome podejście do uczenia się, mogą też wielokrotnie powracać do treści, które powinni przyswoić
- Ćwiczenie takie pozwala nauczycielowi/nauczycielce monitorować poziom wiedzy, umiejętności i zdolności wszystkich studentów/ek
– Odpowiednie wykonanie tego ćwiczenia pochłania dużo czasu. Jeśli jednak nie wykona się go poprawnie, nie przyniesie pożądanych efektów.
+ Można uniknąć tego ryzyka bardzo szczegółowo rozplanowując ćwiczenie w czasie. Następnie nauczyciel/ka musi pilnować przestrzegania dyscypliny czasowej.
Ćwiczenie V: WALIZKA Z WIEDZĄ
Google Classroom, Eduka, Teams, Zoom, Slack, Canvas lub inna platforma, która można zaadaptować do pracy w grupach
Wstępna część zajęć; w trakcie całego semestru
Online
Synchronicznie
Uzupełnienie wiedzy studentów/ek i uświadomienie im kontekstów, które są niezbędne do zgłębiania tematu zajęć czy wykładu.
Ta metoda nadaje się do zastosowania we wstępnej części zajęć, kiedy trzeba odwołać się do posiadanej już przez studentów/ki wiedzy na dany temat i uzupełnić ją.
KROK I
Nauczyciel/ka zadaje pytanie bezpośrednio dotyczące tego, co studenci/tki wiedzą na temat poruszany/wprowadzony na poprzednich zajęciach.
KROK II
Klasa dzielona jest na grupy, każda grupa pracuje w oddzielnym wirtualnym pokoju.
KROK III
Każda osoba w grupie na czacie w swoim pokoju wypisuje wszystkie informacje związane z danym zagadnieniem, które zapamiętała z poprzednich zajęć. Członkowie grupy pracują indywidualnie przez ok. 1-2 minuty.
KROK IV
Następnie studenci/tki w każdej grupie wymieniają się między sobą informacjami. Każda grupa tworzy w ten sposób swoją „walizkę z wiedzą”. Czas przeznaczony na dyskusję to nie więcej niż 3 minuty.
KROK V
Studenci/tki powracają na kanał ogólny i prezentują swoje „walizki z wiedzą” na dany temat. Informacje są porównywane, wszystkie nieścisłości czy błędy można poprawić.
- Rozwijanie umiejętności rozwiązywania problemów, umiejętności komunikacyjnych, wzmacnianie niezależności i poczucia pewności siebie studentów/ek
- Wzmacnianie umiejętności wyznaczania celów, samodyscypliny, kontroli wzajemnej, poczucia własnej wartości
- Pobudzanie zainteresowania tematem
- Ćwiczenie umiejętności spoglądania na siebie i swoje działania niejako z zewnątrz, aby zrozumieć, co się robi i mówi oraz dlaczego, a także móc ocenić efekty swoich działań
– W dyskusjach grupowych może się zdarzyć, że nie wszyscy studenci/tki będą mogli zabrać głos i przedstawić swoje stanowisko.
+ Nauczyciel/ka musi monitorować dyskusje i pilnować przestrzegania podstawowych zasad: nie walczy się z osobą, tylko z argumentami, celem nie jest obrona swojego stanowiska, ale znalezienie najlepszego rozwiązania, każdy musi zostać wysłuchany, każdy musi wziąć udział w dyskusji.
