• objaśnienie osobom uczestniczącym w zajęciach roli i znaczenia społecznego zróżnicowania języka
• usystematyzowanie wiedzy osób uczestniczących w zajęciach z zakresu socjolingwistyki 
• wyposażenie osób uczestniczących w zajęciach w umiejętność klasyfikowania socjolektalnych innowacji leksykalnych (analiza formalna)
• angażowanie osób uczestniczących w zajęciach w proces analizy wybranych socjolektów, w tym w opis językowego obrazu świata (JOS) wybranej grupy socjolektalnej czy ogląd wartości analizowanej grupy (analiza sfery aksjologicznej)
• zaprezentowanie potencjału leksyki socjolektalnej w działalności promocyjnej i informacyjnej
• wzmocnienie kompetencji społecznych osób uczestniczących w zajęciach poprzez zaproponowane podczas zajęć metody pracy

• osoba studiująca zna pojęcia takie jak: socjolekt, innowacja leksykalna, językowy obraz świata, aksjologia
• osoba studiująca umie rozpoznawać leksykę socjolektalną w wypowiedziach i tekstach promocyjnych
• osoba studiująca potrafi wyszukiwać, analizować i oceniać informacje
• osoba studiująca potrafi dokonywać lingwistycznej analizy socjolektów z wykorzystaniem instrumentarium socjolingwistyki
• osoba studiująca potrafi skutecznie porozumiewać się z innymi
• osoba studiująca rozumie, że współczesna komunikacja jest różnorodna i wielowymiarowa
• osoba studiująca potrafi pracować w zespole i przyjmować z nim różne role

MS Teams/ZOOM, Mentimeeter, Padlet, LearningApps

Scenariusz dotyczy zróżnicowania języka polskiego. Można jednak na jego podstawie opracować scenariusz dotyczący zróżnicowania dowolnego języka (np. różnic terytorialnych, zawodowych). 

Scenariusz wykorzystuje następujące ćwiczenia z Narzędziownika: 

1. Ćwiczenie 3: Strefa studenta z sekcji Ćwiczenia utrwalające
2. Ćwiczenie 3: Sprawdź się z sekcji Motywatory

Podstawową grupą docelową są studenci nauk humanistycznych i społecznych, jednak na podstawie niniejszego scenariusza można także z powodzeniem przeprowadzić zajęcia dla innych grup odbiorców m.in., w ramach edukacji formalnej: osób uczących się w szkołach ponadpodstawowych; w ramach edukacji nieformalnej – osób dorosłych, w tym szczególnie liderów lokalnych społeczności.

„Każda społeczność, której członkowie powiązani są silną więzią, wytwarza własny sposób mówienia i opisywania rzeczywistości” (Kołodziejek 2002: 289). Odzwierciedleniem tej potrzeby jest pojawianie się, trwanie i zanikanie socjolektów w przestrzeni komunikacyjnej. Społeczne odmiany języka spełniają, szczególnie istotne dla rozwoju wspólnot i grup (także w kontekście potrzeb współczesnego rynku pracy), funkcje: identyfikującą, jednoczącą, odróżniającą i interpretacyjną (por. Grabias 1997). 

Celem zajęć jest ukazanie zróżnicowania przestrzeni komunikacyjnej w oparciu o ogląd socjolektów oraz sposobów odmiennego postrzegania świata przez osoby, które posługują się społecznymi odmianami języka. Potencjał tej różnorodności uchwycony zostanie dzięki lingwistycznej analizie tekstów zawierających leksykę socjolektalną, charakterystyce wybranych socjolektów oraz wspólnym wypracowaniu wniosków na podstawie wcześniejszych interpretacji. Istotnym elementem zajęć będą zadania, które kształcą także kompetencje społeczne osób w nich uczestniczących (praca w zespołach, wymiana doświadczeń i pomysłów poprzez współtworzenie mapy myśli).

Wśród badań nad językowym zróżnicowaniem współczesnej przestrzeni komunikacyjnej ważne miejsce zajmują naukowe refleksje nad odmianami zawodowymi i środowiskowymi języka (por. Wilkoń 2000), czyli socjolektami. Termin ten oznacza „odmianę języka narodowego związaną z istnieniem trwałej grupy społecznej połączonej jakimś rodzajem więzi” (Grabias 2001: 235). W ramach grup socjolektalnych powstają bowiem kolektywne sposoby percepcji i oceny otaczającej jej rzeczywistości, które aktualizują się w wypowiedziach jej członków najczęściej w formie innowacji leksykalnych i frazeologicznych. 

Analiza lingwistyczna jednostek leksykalnych, tworzących wybrany socjolekt, zakłada zwrócenie uwagi na charakterystykę neologizmów strukturalnych i semantycznych (w tym m.in. neosemantyzmów, uniwerbizmów, neologizmów ekspresywnych), elementów obcych – zapożyczeń oraz neofrazeologizmów, czyli nowych połączeń wyrazowych (Krasowska 2018: 105).

Celem analizy lingwistycznej socjolektów jest rekonstrukcja językowego obrazu świata (JOŚ), czyli zawartej „w języku, różnie zwerbalizowanej interpretacji rzeczywistości dającą się ująć w postaci zespołu sądów o świecie” (Bartmiński 2006: 12) oraz odkrycie systemu norm i wartości danej wspólnoty, czyli ogląd sfery aksjologicznej zawartej w wypowiedziach osób wchodzących w skład danego socjolektu (por. Piekot 2001, 2008).

KROK I
Wprowadzenie: Osoba prowadząca przedstawia cel zajęć oraz zapowiada etapy ich przebiegu. W ramach nawiązania do wcześniej zdobytej wiedzy, przypomina pojęcia takie jak: odmiany języka, socjolekt, innowacja leksykalna i omawia je na wybranych przykładach.

KROK II
Osoby uczestniczące w zajęciach zostają poproszone o indywidualne zapoznanie się z fragmentem artykułu prasowego lub innego tekstu, który zawiera leksykę socjolektalną wybranego języka (przykład dla języka polskiego znajduje się w materiałach dodatkowych, MATERIAŁ 1: Tekst do analizy – tekst w języku polskim) i zwrócenie uwagi na obecne w nim innowacje leksykalne i frazeologiczne. Tekst można przekazać zarówno podając źródło (link do tekstu na portalu informacyjnym), jak również w formie pliku tekstowego.

KROK III
Osoba prowadząca udostępnia Padlet (widok „Ściana”) i prosi każdą osobę uczestniczącą w zajęciach o zamieszczenie w nim 3 innowacji leksykalnych (należy nie powtarzać zamieszczonych przez innych uczestników przykładów), które udało się jej zapamiętać podczas lektury tekstu do analizy. Zadanie inspirowane jest Ćwiczeniem 3: Strefa Studenta z sekcji: Ćwiczenia utrwalające w Narzędziowniku.

KROK IV
Osoby uczestniczące w zajęciach przy wsparciu prowadzącej/prowadzącego rozmawiają na temat zgromadzonej bazy innowacji leksykalnych, motywacji do ich stosowania w socjolekcie oraz elementów świata, które są wyróżnione z wykorzystaniem innowacji leksykalnych. 

Przykładowe pytania: Jakie są kluczowe przedmioty i podmioty w socjolekcie? Jaki jest charakter innowacji leksykalnych (wartościowanie obiektów)? Jakie asocjacje są wyzyskiwane w leksyce socjolektalnej? 

Uczestnicy wspólne rozmawiają na temat stosowanej leksyki oraz jej wpływie na obraz świata omawianej grupy zawodowej. Na podstawie wniosków z dyskusji prowadzący/a wprowadza pojęcie językowego obrazu świata (JOS) oraz kryteria determinujące istnienie socjolektu (tajność, zawodowość, ekspresywność).

KROK V
Następnie osoba prowadząca prosi uczestników/czki o samodzielne wykonanie zadania (inspirowanego Ćwiczeniem 3: Sprawdź się z sekcji Motywatory w Narzędziowniku), którego celem jest poznanie lub przypomnienie znaczenia poszczególnych innowacji leksykalnych stosowanych w socjolektach. Przy pomocy aplikacji LearningApps (opcja: Dopasuj pola tabeli) osoby uczestniczące w zajęciach nabywają/ odświeżają swoją wiedzę. Mogą korzystać ze słowników online lub innych zasobów cyfrowych w celu wykonania zadania. Przykłady zestawów dopasowań znajdują się w Materiałach dodatkowych, MATERIAŁ 2: Innowacje leksykalne. Osoba prowadząca podsumowuje ćwiczenie i prosi uczestników/czki o wybór i przyporządkowanie przykładów wybranych z bazy uzyskanej w KROKU 3 do odpowiednich typów innowacji.

KROK VI
Osoba prowadząca prezentuje uczestnikom/czkom schemat analizy socjolektu np. na podstawie metody analitycznej zaproponowanej przez wybranego badacza socjolektu np. dla języka polskiego można wybrać metodę Tomasza Piekota lub Barbarę Pędzich (por. bibliografia: Piekot 2008, Pędzich 2012). Zadaniem uczestników/czek zajęć jest opracowanie skróconej analizy przykładowego socjolektu (na podstawie słownika socjolektu) oraz stworzenie na tej podstawie grafiki reklamowej (np. banneru internetowego, grafiki na potrzeby reklamy w mediach społecznościowych) dowolnego produktu lub dowolnej usługi przeznaczonej dla przedstawiciela/ki tego socjolektu. Grafika reklamowa ma zawierać jedną lub kilka innowacji socjolektalnych. Grafikę można wykonać w dowolnym programie graficznym online np. Canva. Osoba prowadząca dzieli uczestników na kilkuosobowe zespoły (można w tym celu wykorzystać opcję Breakout Room). Każdy zespół otrzymuje do analizy słownik innego socjolektu. Przykładowe słowniki w formie online znaleźć można w Materiałach dodatkowych, MATERIAŁ 3: Przykładowe słowniki socjolektów.

KROK VII
Zespoły prezentują rezultaty swoich analiz oraz stworzone grafiki reklamowe. Po prezentacji (jeśli wystarczy czasu) osoby słuchające mogą zadawać pytania i komentować wyniki analiz. Prowadzący także podsumowuje prezentacje.

KROK VIII
Podsumowanie: Na zakończenie każda z osób biorących udział w zajęciach proszona jest o wpisanie trzech informacji na temat socjolektów, jakie zapamiętała oraz ocenienie najciekawszego według niej sloganu reklamowego wraz z uzasadnieniem swojego wyboru. Zadanie podsumowujące jest inspirowane Ćwiczeniem 3: Strefa studenta z sekcji Ćwiczenia utrwalające w Narzędziowniku. Osoba prowadząca podsumowuje zajęcia.